Het paard ademt in en uit via de neus. Hij kan niet via zijn mond ademhalen, zoals wij mensen dat wel kunnen. Hoe het zit? Hieronder een klein stukje anatomie van de neus van het paard.

DE NEUS
De paardenneus bevat doorgangswegen (nasal airways) die de lucht van buiten naar de keel leiden. In de neus zitten vitale organen die onder andere zorgen dat de lucht verwarmd, bevochtigd en gefilterd wordt. De openingen van de neusdoorgangen vormen de neusgaten (nostrils). De neusgaten zijn opgebouwd rondom rondlopend stevig kraakbeen. Dit kraakbeen kan uitgerekt worden of opengesperd, om meer lucht binnen te krijgen gedurende arbeid. De linker en rechter neusdoorgangen zijn gescheiden door een reep kraakbeen dat neusseptum genoemd wordt. Ieder neusgat bevat drie tere beenderen, die scheidingswanden (turbinalen) worden genoemd. Deze beenderen zijn overdekt met een dik en zacht slijmvlies. De bovenste (dorsale) en de lagere (ventrale) scheidingswanden zijn lang. Ze liggen opgerold in de vorm van een boekrol en tellen vele gaten, zoals een zeef. Samen met het slijmvlies dragen ze bij aan de nauwkeurigheid van het geurvermogen van het paard, omdat ze een breed oppervlakte beslaan. Het derde been is de ethmo-turbinal. Deze ligt helemaal achterin de neusholte en bestaat uit een groep plaatachtige rolletjes. Het slijmvlies dat deze structuur omkleedt, zit vol met reukzenuwen, die de “geur” boodschappen doorsturen naar de paardenhersenen.

© Ilona Kooistra

Op de 1e foto zie de diepe inhammen naast het smalle stukje neusbrug (de ingangen van de ademhalingswegen, de premaxilla). Hier kan het paard zijn neus in- en uitzetten en het kan hier gaan opzwellen wanneer het paard extra zuurstof nodig heeft (bijvoorbeeld bij (in)spanning). Dit gehele onderste gedeelte van de neus hoort vrij te blijven, zodat het paard niet geblokkeerd wordt in z’n ademhaling en altijd voldoende zuurstof binnen kan krijgen. Daarnaast is dit onderste gedeelte van de neus erg gevoelig en ook breekbaar, dus daar moeten we gewoon afblijven. Ook zie je waar het hele kaakbot overgaat in het smalle neusbot. Hier voel je ook de inhammen naast de neusbrug en waar ze ophouden en dat het neusbot hier wat breder en ook harder is. Dit is het juiste punt voor de ligging van de neusriem en hier is het onmogelijk om de ademhaling te belemmeren. De neusriem mag ook hoger liggen dan op deze plek, maar beslist niet lager dan dat harde stukje neusbot bovenaan de kraakbeen inhammen. De foto waar de zwarte band lager op de neusbrug ligt, is dus te laag!

DE LIGGING VAN DE NEUSRIEM
Het maakt niet uit welk soort hoofdstel je gebruikt; geen enkele neusriem mag lager liggen dan op de 2e foto aangegeven. Iets hoger kan wel indien je paard of jij zelf dit prettiger vindt. Je paard kan dit bijvoorbeeld aangeven door met zijn hoofd te schudden, of veelvuldig met zijn hoofd langs zijn benen te schuren, of overdreven gevoelig te reageren op de ruiter en dergelijke. Doe dan de neusriem gerust een stukje hoger. Weet wel dat hoe hoger de neusriem ligt, hoe minder gevoelig het neusbot daar is, dus ook dat je paard daarop minder gevoelig kan reageren, maar dat hoeft absoluut geen nadeel te zijn. Zodra de neusriem correct op hoogte ligt, wordt de kinriem aangetrokken en wel iets strakker dan bij de hoofdstel met bit. Er moet een platte vinger passen tussen neus en neusriem. Zo zit de kinriem vast, maar niet aangesnoerd en kan de neusriem niet verschuiven als er druk met een teugel wordt uitgeoefend. Een schuivend hoofdstel geeft ruis, verliest aan inwerking en op den duur kunnen de haren van de vacht afgeschuurd worden en kunnen schaafwondjes ontstaan. De neusriem zit te los wanneer de bakstukken fiks van het hoofd gaan afstaan wanneer de teugels worden aangenomen.

TER VERGELIJKING
Probeer het eens bij jezelf. Voel met twee vingers langs je neusvleugels naar boven over je neus. Geef op sommige plaatsen wat lichte druk. Je voelt onder andere je neusbotje en ook een zachter gedeelte, waar het ook wat gevoelig is. Als je dit zachte gedeelte zachtjes indrukt, merk je dat je minder lucht inhaleert; wij mensen doen dan automatisch onze mond open om te blijven doorademen, maar een paard kan alleen door de neus ademen en niet via de mond zoals wij. Daarom moet de neus van het paard altijd vrij gehouden worden van elke belemmering dan ook. Sommige topsporters hebben een piepklein plakkertje op hun neus; dit zorgt ervoor dat de neusvleugels beter open blijven staan tijdens flinke inspanning, zodat er een optimale luchttoevoer ontstaat. Nu begrijp je waarschijnlijk wel dat wanneer je de neus van het paard zou belemmeren, dat het paard onvoldoende zuurstof binnen krijgt om optimaal te kunnen presteren.

Er zit natuurlijk nog veel meer aan het verhaal ademhaling vast. De hoofd/halshouding bijvoorbeeld speelt hier ook een zeer belangrijke rol in (hoe dichter het paard zijn neus naar de borst moet houden, hoe meer de ademhaling belemmerd wordt). Maar ik hoop dat je met dit kleine stukje anatomie over de admehaling van het paard, wat meer bewust bent op de ligging van de neusriem.

Zorg er dus altijd voor dat je neusriem op de juiste hoogte ligt! Ik benadruk het nog een keer:

LAGER DAN WAAR DE INHAMMEN OPHOUDEN MAG NIET, HOGER MAG WEL…